Natuurbescherming door de Plantentuin | Français | English
Het is één van de kerntaken van botanische tuinen, die naam waardig, om bij te dragen aan de bescherming van het plantenrijk. De wetenschappers en tuiniers van de Plantentuin houden zich dan ook actief bezig met verschillende natuurbeschermingsprojecten in België maar ook buiten de landsgrenzen.
Nooit eerder was de nood aan natuurbescherming zo groot. Het plantenrijk moet vandaag het hoofd bieden aan een cocktail van bedreigingen zoals klimaatveranderingen, habitatvernietiging of de invasie van uitheemse woekerende soorten.
Wat deze laatste groep planten betreft, heeft Meise een expertengroep in huis die al jarenlang de uitheemse nieuwkomers in ons land bestudeerd en zo nauwlettend de soorten in de gaten houdt die effectief een invasief karakter (zouden kunnen) vertonen.
Op regionaal vlak wordt er meegewerkt aan de plantenverspreidingsatlassen van het Vlaamse, Brusselse en Waalse Gewest. Andere voorbeelden betreffen de instandhouding van de enige Belgische endemische plant die nog in de natuur voorkomt: beklierd huislook (Sempervivum funckii var. aqualiense) met één enkele standplaats in Ardennen en de studie van de ecologie en evolutie van de zogenaamde Europese habitatrichtlijnsoorten zoals het kruipend moerasscherm (Apium repens).
Het is de Plantentuin die het Belgische luik van de Global Strategy for Plant Conservation invult. Het is een ambitieuze set van doelen om de bedreigingen van plantensoorten een halt toe te roepen. De Plantentuin is ook lid van het Europese netwerk van zadenbanken van wilde plantensoorten. De zadenbank heeft als doel zaden te bewaren voor minstens een eeuw en dit voor sommige soorten bij een temperatuur van-20°C. Het merendeel van de bewaarde zaden betreft interessante soorten die in de jaren 1980 werden verzameld in de Kempen, Lotharingen en de polders.
De Plantentuin is ook de bewaarplaats van door de douane aangeslagen planten. Het gaat hier over planten die bedreigd zijn en waarover er een internationaal exportverbod (CITES). Deze internationale overeenkomst belangt iedereen aan die van plan is naar het buitenland te reizen.
We zijn ook fier op de bewaarcollectie van Kaapse viooltjes (Saintpaulia) van deze groep van ernstig bedreigde planten heeft Meise wilde exemplaren uit o.a. het gebergte van Tanzania in bezit. In Congo hielp de Plantentuin aan de wederopbouw van de Botanische Tuin van Kisantu, waardoor hun werknemers en bezoekers nog meer het belang van planten inzien.
Educatie is belangrijk, het is de basis van natuurbescherming. De educatieve dienst van de Plantentuin brengt dan ook de boodschap van het belang natuurbehoud over aan de dagelijkse bezoekers, aan busladingen schoolkinderen en het publiek buiten de Plantentuin door lezingen, tentoonstellingen, rondleidingen, ateliers en persmededelingen. De wetenschappers van het instituut doen dit voor het meer gespecialiseerd publiek door het geven van lezingen, het publiceren van hun bevindingen en de deelname aan internationale forums over plantenconservatie.
Natuurbescherming is niet alleen nu maar was ook in het verleden steeds één van onze kerntaken. De historisch rol die de Plantentuin gespeeld heeft bij de nationale en internationale natuurbescherming is dan ook aanzienlijk. Zo werd er in 1969 reeds een lijst met zeldzame planten van ons land gepubliceerd die in 1970, het jaar van het natuurbehoud, in de kijker kwam te staan. Deze rode lijst -avant la lettre- was de eerste in zijn soort op het Europese vasteland. In 1972 ging de eerste atlas van de Belgische en Luxemburgse flora ter perse, opnieuw een pionierswerk. Een direct gevolg van deze publicaties was het ontstaan van de Belgische wet op het natuurbehoud van 1976 en de wet over de beschermde plantensoorten van ons land. Ook aan alle latere versies van de Belgische rode lijst van de inheemse planten, heeft de Plantentuin meegewerkt.
Een mijlpaal was het verschijnen van het boek 'Landschappen in Vlaanderen'. Hierin werden 60 Vlaamse landschappen, die gefotografeerd waren in 1904-1911, vergeleken met hun toestand in 1980. Deze schokkende beelden over het verlies aan natuurlijke landschappen haalde menig voorpagina. De rol die Plantentuin speelt inzake de bescherming van de landschappen als geheel vertaalt zich in haar ononderbroken aanwezigheid in de commissies Monumenten en Landschappen, Hoge Raad voor het Natuurbehoud en beheercommissie van de natuurreservaten van de overheid.
